strona główna
Pisarz:
Helena Zawistowska
Wydawnictwa zwarte
Scenariusze, utwory sceniczne, słuchowiska
Publikacje w antologiach i pracach zbiorowych
Publikacje w czasopismach
Przekłady
Adaptacje
Wstępy, prace redakcyjne
Wywiady i wypowiedzi
Bibliografie, słowniki, historie literatury
Opracowania ogólne
Pomniejsze materiały biograficzne
Opracowania poszczególnych utworów
Utwory poświęcone pisarzowi
Informacje inne


 (c)2002 InfoServe.pl
 
Helena Zawistowska
1922-2021
Autorka literatury dla dzieci, doktor medycyny

Urodziła się 3 stycznia 1922 roku w Wilnie. Ojciec, Władysław Hajdukiewicz (1885–1959), był inżynierem, absolwentem politechniki w Moskwie; matka, Natalia, z domu Giejewska (1890–1978), uczyła języka francuskiego w szkołach średnich (po wojnie m.in. w Tczewie). Natalia Hajdukiewicz utrzymywała kontakt i korespondowała z wybitną poetką rosyjską Mariną Cwietajewą. Listy Mariny Cwietajewej do Natalii Hajdukiewicz zostały wydane w Polsce w 2002 r.
Helena Hajdukiewicz Zawistowska dzieciństwo spędziła, wraz ze starszym bratem Jerzym, w dzielnicy Wilna – Zarzecze, w domu przy ul. Połockiej 45, należącym do rodziny Hajdukiewiczów. Przed wojną ukończyła cztery klasy gimnazjalne, a w 1939 rozpoczęła naukę w I klasie Liceum Żeńskiego im. Księcia Adama Czartoryskiego, które wkrótce – po litewskiej reformie szkolnictwa – zostało przekształcone w VI Wileńskie Gimnazjum Żeńskie z polskim językiem wykładowym, a następnie po utworzeniu Litewskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej w 1940 zmienione w żeńską średnią szkołę dziesięcioletnią. Szkołę tę ukończyła w 1941, tuż przed zajęciem Wilna przez wojska niemieckie w czerwcu 1941. Podczas okupacji niemieckiej studiowała – w l. 1943–1944 – medycynę na tajnym Uniwersytecie Stefana Batorego. W 1942 wstąpiła do Armii Krajowej (ps. Wanda), jako łączniczka należała do oddziałów miejskich Garnizonu Wilno.
Ojciec, Władysław Hajdukiewicz, pracował w l. 30. na stanowisku naczelnika Wydziału Przemysłu i Handlu Urzędu Wojewódzkiego w Wilnie. Od 1942 w ramach polskiej podziemnej administracji cywilnej kierował Wydziałem Przemysłu i Handlu w Okręgowej Delegaturze Rządu Wilno, przedstawicielstwie Delegatury Rządu na Kraj. Działalność ta spowodowała aresztowanie całej rodziny przez NKWD w grudniu 1944. Władysław Hajdukiewicz został skazany na 8 lat łagru (wrócił do Polski w 1955), a Helena, po krótkim pobycie w więzieniu na Łukiszkach, w marcu 1945 została wywieziona do obozu pracy Jełszanka koło Saratowa, później przebywała w obozie pracy w Gruzji (Kutaisi) i w Borowiczach, miejscowości położonej między Leningradem a Moskwą. W obozie poznała Stanisława Zawistowskiego (1919–1990), swojego przyszłego męża. Zwolniona w grudniu 1947, wróciła do Wilna. W lipcu 1948 przyjechała do Gdańska, gdyż tu przeniósł się wydział medyczny Uniwersytetu Stefana Batorego. (W Gdańsku była już przed wojną, w 1936, na wycieczce jako uczestniczka wakacyjnych kolonii uczennic w Chłapowie). Akademię Medyczną w Gdańsku ukończyła w 1952. W tym samym roku wyszła za mąż za Stanisława Zawistowskiego, wówczas studenta medycyny Akademii i asystenta profesora Stanisława Hillera, a później profesora tej uczelni. W l. 1949–1965 była zatrudniona w Zakładzie Histologii i Embriologii Akademii Medycznej w Gdańsku. W 1964 obroniła rozprawę doktorską pt. „Badania histochemiczne nad niedojrzałym jajnikiem myszy białej”. Promotorem był prof. Stanisław Hiller.
W l. 1955-1979 pracowała jako lekarz, m.in. w przychodni dla szkół wyższych.
Utwory literackie dla dzieci, opowieści baśniowe, zaczęła pisać w l. 80. XX w. Debiutowała w 1987 w bydgoskim wydawnictwie „Pomorze” baśnią „O zaginionych żeglarzach i latającej szafie”. Do roku 2002 ukazało się jeszcze pięć książek zawierających opowieści baśniowe dla dzieci. W 2011 wydała wspomnienia z dzieciństwa i wczesnej młodości – „Od Wilii po Uklę”. Opublikowała też w pracach zbiorowych kilka relacji – wspomnień z czasów wojny i swego pobytu w radzieckich obozach pracy.
Należała do Stowarzyszenia Pisarzy Polskich oraz Oddziału Pomorskiego Towarzystwa Miłośników Wilna i Ziemi Wileńskiej.
Od 1959 mieszkała w Gdańsku-Siedlcach przy ul. Zakopiańskiej.
W 2017 została odznaczona Medalem Prezydenta Miasta Gdańska.11.01.2017. W Sali Mieszczańskiej Ratusza Staromiejskiego w Gdańsku obchodziła Jubileusz 95-lecia urodzin. Zmarła 29 kwietnia 2021 r.
Jej synem jest Władysław Zawistowski (ur. 1954) – poeta i dramaturg.


Biogram i bibliografię oprac. Leszek Rybicki
© Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna im. Josepha Conrada-Korzeniowskiego w Gdańsku

Źródła:
Ankieta Bibliotecznego Ośrodka Informacji Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Gdańsku, 1995 r.
Zawistowska Helena. Od Wilii po Uklę. – Gdańsk, 2011
Zawistowska Helena. Trochę wspomnień dotyczących edukacji w czasie drugiej wojny światowej w Wilnie // W: Dębicki Jerzy. Śladami życia Stanisława Hillera. – Gdańsk, 2008. – S. 466-479
Zawistowska Helena. Helena Zawistowska z domu Hajdukiewicz // W: Przeżyliśmy łagry : wspomnienia żołnierzy Okręgu Wileńskiego AK (1945-1949). – Warszawa, 2011. – S. 262-266
Zawistowski Stanisław. Na saratowskim szlaku : wspomnienia z czasów wojny i obozów sowieckich (1939-1948). – Gdańsk, 2010.
Zawistowski Władysław. Posłowie // W: Od Wilii po Uklę. – Gdańsk, 2011. – S. 167-172.
Zawistowski Władysław. Kiedy wspominam mego ojca… [posłowie] // W: Zawistowski Stanisław. Na saratowskim szlaku. – Gdańsk, 2010. – S. 143-167.
Zawistowski Władysław: Kiedy bliżej poznałem moją Babcię // Migotania, Przejaśnienia. – 2003, nr 2, s. 15
Antoniewicz Grażyna: Zapach czeremchy w ogrodzie nad Wilenką // Dziennik Bałtycki. – 2012, nr 5, s. 17
Korczak Katarzyna: Krążenie genów, wpływów, wartości // Autograf. – 2017, nr 1, s. 44-45

Bibliografia medycznych publikacji naukowych Heleny Zawistowskiej (17 poz.) znajduje się na stronie internetowej: http://medine.gumed.edu.pl

Indeks Tytułów

TWÓRCZOŚĆ
Wydawnictwa zwarte
  1. O zaginionych żeglarzach i latającej szafie [literatura dla dzieci] / il. Justyna Płońska-Stopikowska. - Bydgoszcz : Pomorze, 1987. - 62 s. : il. ; 24 cm
    ISBN 83-7003-055-6
  1. W państwie podziemnego Gnoma : opowieść baśniowa [literatura dla dzieci] / il. Jerzy Wróblewski. - Bydgoszcz : Pomorze, 1988. - 74 s. : il. kolor. ; 24 cm
    ISBN 83-7003-072-6
  1. Łuk Karakamby : opowieść baśniowa [literatura dla dzieci] / il. Jarosław Wróbel. - Gdańsk : Tower Press, 1997. - 67 s. : il. ; 29 cm
    ISBN 83-87342-00-9
  1. Astrolog Bum i dobry diabeł Tot : opowieść baśniowa [literatura dla dzieci] / il. Jarosław Wróbel. - Gdańsk : Tower Press, 1998. - 72 s. : il. kolor. ; 29 cm
    ISBN 83-87342-05-X
  1. Tajemnica zatopionej wyspy : i inne baśnie [literatura dla dzieci] / il. Jarosław Wróbel. - Gdańsk : Tower Press, 2000. - 188 s. : il. kolor. i cz.-b. ; 23,5 x 16,5 cm
    ISBN 83-87342-10-6
        Zawartość: s. 5-62: Złoty wąż ; s. 63-157: Mistrz Ugu ; s. 159-189: Tajemnica zatopionej wyspy.
  1. Iliria : opowieść baśniowa / il. Anna Rona. - Gdańsk : Tower Press, 2002. - 62 s. : il. ; 17 cm
    ISBN 83-87342-49-1
  1. Od Wilii po Uklę : niezapomniany czas letnich wakacji w Wilnie i na Wileńszczyźnie w latach dwudziestych i trzydziestych dwudziestego wieku [wspomnienia] / Posłowie / Władysław Zawistowski ; projekt typograficzny i projekt okładki Stanisław Salij. - Gdańsk : Słowo/Obraz Terytoria, 2011. - 172 s. : 59 fot. ; 21,5 x 16,5 cm
    ISBN 978-83-7453-061-3
        Dedykacja: Mojej prawnuczce Zoi Zawistowskiej w Jej pierwsze urodziny
        Zawartość: s. 7-32: 1922 i następne lata: Wilno i Kolonia Wileńska ; s. 33-36: 1927: Karolinowo ; s. 37-46: 1928: Łosza ; s. 47-52: 1928: Ponizie ; s. 53-72: 1929: Ołona po raz pierwszy ; s. 73-84: 1930: Ołona po raz drugi ; s. 85-88: 1931: Ołona po raz trzeci ; s. 89-92: 1932: Antonowo ; s. 93-104: 1933: Szypowszczyzna po raz pierwszy ; s. 105-114: 1934: Szypowszczyzna po raz drugi ; 115-128: 1935: Olszewo ; 129-134: 1936: Chłapowo ; s. 135-140: 1936: Michałowszczyzna ; s. 141-148: 1937: Ukla po raz pierwszy ; s. 149-156: 1938: Ukla po raz drugi ; s. 157-160: 1939: Załuż ; s. 161-166: 1939: Ukla po raz trzeci. - S. 167-172: Władysław Zawistowski: Posłowie [na s. 170-172 zawiera wiersz W.Z. pt. "Kino w Tleniu"].
    * Dat.: Gdańsk, 30.09.2010. Posłowie dat.: Gdańsk, listopad 2011.
    * Książkę wydano z pomocą finansową Miasta Gdańska.
Scenariusze, utwory sceniczne, słuchowiska
Publikacje w antologiach i pracach zbiorowych
  1. Trochę wspomnień dotyczących edukacji w czasie drugiej wojny światowej w Wilnie  [artykuł - wspomnienie] // W: Śladami życia Stanisława Hillera : żołnierza Legionów Piłsudskiego, nauczyciela akademickiego, obywatela Polski / Jerzy Dybicki. - Gdańsk : Via Medica, 2008. - S. 466-479
    ISBN 978-83-7555-074-0
  1. Helena Zawistowska z domu Hajdukiewicz  [relacja - wspomnienie] // W: Przeżyliśmy łagry : wspomnienia żołnierzy Okręgu Wileńskiego AK (1945-1949) / wstęp i oprac. Dariusz Rogut. - Warszawa : Instytut Pamięci Narodowej, 2011. - S. 262-266. - (Relacje i wspomnienia ; t. 17)
    ISBN 978-83-7629-323-3
Publikacje w czasopismach
Przekłady
Adaptacje
Wstępy, prace redakcyjne
  1. Jachowicz Stanisław.  Kalendarz dziecka polskiego : według Stanisława Jachowicza [literatura dla dzieci] / ułożyli Helena Zawistowska, Władysław Zawistowski ; il. Sławomir Jezierski. - Gdańsk : Graf, 1992. - 124 s.
    [Wyd. 2] Gdańsk : Tower Press, 1997. - ISBN 83-87342-02-5


WYWIADY I WYPOWIEDZI

OPRACOWANIA
Bibliografie, słowniki, historie literatury
Opracowania ogólne
  1. Pomirska Ewa Monika. Panorama twórczości dla dzieci i młodzieży pisarzy Wybrzeża po 1980 roku [artykuł] // W: Literatura Wybrzeża po 1980 roku / pod red. Teresy Arendt i Krystyny Turo. - Pelplin, 2004. - S.74-75

  1. Makarewicz Wiesław. Wileńskie korzenie Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego. - Gdańsk : Wydaw. Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego, 2022. - S. 37-38 : fot
    * Półstronicowa nota biograficzna. Na s. 36-37 nota dot. męża, prof. Stanisława Zawistowskiego.

Pomniejsze materiały biograficzne
  1. Piórkowska Barbara: Tkanie dla dziecięcej wyobraźni [nota] // Gazeta Wyborcza. - 2002, nr 171, dod. Trójmiasto, nr 171 (24.07), s. 6

  1. Zawistowski Stanisław. Na saratowskim szlaku : wspomnienia z czasów wojny i obozów sowieckich (1939-1948) / Kiedy wspominam mego ojca... [posłowie] / Władysław Zawistowski. - Gdańsk : Polnord : Wydaw. Oskar, 2010
    * Fragmenty dot. Heleny Hajdukiewicz (Zawistowskiej), jej brata Jerzego Hajdukiewicza i rodziny Hajdukiewiczów; także fot. M.in. na s. 21, 22, 51, 52, 55, 56, 66, 73, 111, 131, 135, 139,140, 142, 150, 156.

  1. Kowalska Ewa: Helena Zawistowska o Wileńszczyźnie. - 2012 http://ibedeker.pl/relacje/helena-zawistowska-o-wilenszczyznie/
    * Relacja z uroczystości 90. urodzin Heleny Zawistowskiej i promocji jej książki "Od Wilii po Uklę" w Ratuszu Staromiejskim w Gdańsku

  1. Dybicki Jerzy. Chirurgia, moja miłość : wspomnienia gdańskiego profesora. T. 3. - Gdańsk : Sefer, 2013. - S. 299, 307, 338, 400

  1. Antoniewicz Grażyna: Piękny jubileusz Heleny Zawistowskiej [artykuł - nota]. - Fot. // Dziennik Bałtycki. - 2017, nr 7 (10.01), s. 14
    * Nota o H.Z. w związku z jej 95 urodzinami i spotkaniem zorganizowanym przez Stowarzyszenie Pisarzy Polskich i Nadbałtyckie Centrum Kultury w Ratuszu Staromiejskim w Gdańsku, 11.01.2017.

  1. Korczak Katarzyna: Krążenie genów, wpływów, wartości : Helena Zawistowska skończyła 95 lat [artykuł - sprawozdanie] // Autograf. - 2017, nr 1, s. 44-45
    * Relacja z uroczystości w Ratuszu Staromiejskim w Gdańsku, 11.01.2017 r. M.in. fragmenty wypowiedzi Jubilatki i Władysława Zawistowskiego, inf. o uhonorowaniu H.Z. Medalem Prezydenta Miasta Gdańska i o programie literacko-muzycznym ilustrującym drogę H.Z. z Wilna do Gdańska zaprezentowanym przez młodzież Gimnazjum przy II Zespole Szkół STO w Gdańsku pod kierunkiem Bożeny Ptak, Małgorzaty Krzaczyńskiej i Kuby Jasińskiego.

  1. Łupak Sebastian: Helena Zawistowska - była więźniarka łagrów lekarka i pisarka nagrodzona przez prezydenta Gdańska. - 2017 http://www.gdansk.pl/gdanszczanie/Helena-Zawistowska-byla-wiezniarka-lagrow-lekarka-i-pisarka-nagrodzona-przez-prezydenta-Gdanska,a,68489
    * Artykuł o Autorce w związku z wręczeniem Jubilatce Medalu Prezydenta Miasta Gdańska, 11.01. w Ratuszu Staromiejskim w Gdańsku. Fragmenty wypowiedzi Autorki. Liczne fot. z uroczystości.

  1. [Nekrolog] [nekrolog] // Dziennik Bałtycki. - 2021, nr 101 (4.06), s. 19
    * Podpisane: Aleksandra Dulkiewicz prezydent Gdańska, Agnieszka Owczarczak przewodnicząca Rady Miasta Gdańska.

  1. : [Nekrolog] [nekrolog] // Dziennik Bałtycki. - 2021, nr 102 (5.05), s. 18
    * Podpisane: Syn Władysław Zawistowski z żoną Ludwiką oraz wnuk Julian Zawistowski z rodziną.

  1. : [Nekrolog] [nekrolog] // Dziennik Bałtycki. - 2021, nr 102 (5.05), s. 18
    * Podpisane: Jola Brząkała-Brunka.

Opracowania poszczególnych utworów
  1. Astrolog Bum i dobry diabeł Tot
    Krajewska Anna Maria: Nie ma dobrych diabłów [recenzja] // Guliwer. - 1998, nr 4, s. 34-35

  1. O zaginionych żeglarzach i latającej szafie
    Isakiewicz Lech: [Recenzja] [recenzja] // Nowe Książki. - 1988, nr 4, s. 42-44

  1. O zaginionych żeglarzach i latającej szafie
    Wachowiak Regina: [Recenzja] [recenzja] // Sztuka dla Dziecka. - 1988, nr 5-6, s. 82

  1. O zaginionych żeglarzach i latającej szafie
    Sokołowska Małgorzata: Dwie baśnie, dwie próby [recenzja] // Autograf. - 1989, nr 3, s. 63-65

  1. Od Wilii po Uklę
    Antoniewicz Grażyna: Zapach czeremchy w ogrodzie nad Wilenką [artykuł]. - Fot. // Polska Dziennik Bałtycki. - 2012, nr 5 (7-8.01), s. 115, dod. Magazyn Rodzinny
    * Zawiera fragmenty wypowiedzi Autorki podczas promocji książki w Ratuszu Staromiejskim w Gdańsku.

  1. Od Wilii po Uklę
    Pewińska Gabriela: Ogród z dzieciństwa : "Od Wilii po Uklę" Heleny Zawistowskiej [artykuł]. - Fot. // Polska Dziennik Bałtycki. - 2012, nr 3 (4.01), s. 15

  1. W państwie podziemnego Gnoma
    Wachowiak Regina: [Recenzja] [recenzja] // Sztuka dla Dziecka. - 1988, nr 5-6, s. 82
    * Podpisane: (rw).

  1. W państwie podziemnego Gnoma
    Sokołowska Małgorzata: Dwie baśnie, dwie próby [recenzja] // Autograf. - 1989, nr 3, s. 63-65

  1. Łuk Karakamby
    Krajewska Anna Maria: Tajemnica szczęścia [recenzja] // Guliwer. - 1998, nr 4, s. 34-35
    * Podpisane: (amk).


UTWORY POŒWIĘCONE PISARZOWI
  1. Zawistowski Władysław. Na stopniach horyzontu (Matce) // W: Zawistowski Władysław. Płonące biblioteki. - Gdańsk : Wydawnictwo Morskie, 1978. - S. 58

  1. Zawistowski Władysław. Geografia (Rodzicom) [poemat] // W: Zawistowski Władysław. Ciemna niedziela. - Kraków : Wydaw. Literackie, 1993. - S. 104-110

  1. Zawistowski Władysław. Kino w Tleniu (Mamie) [wiersz] // W: Zawistowski Władysław. Sztandar z ortalionu. - Gdańsk : Tower Press, 2004. - S. 30-31

Informacje inne
O twórczości Heleny Zawistowskiej
"W baśniowych historiach Heleny Zawistowskiej na pierwszy plan wysuwa się wartka, pełna zaskakujących zwrotów akcja, wyzyskująca odwieczne motywy bajkowe takie jak: wędrówka w poszukiwaniu żeglarzy uwięzionych przez złego czarownika (»O zaginionych żeglarzach i latającej szafie«, 1987), uwolnienie przez mądrą Czar-Babę trójki dzieci uprowadzonych przez władcę Podziemia (»W państwie podziemnego Gnoma«, 1988), ocalenie księżniczki porwanej przez podstępną czarownicę (»Łuk Karakamby«, 1997), czy walka o władzę przy pomocy czarów i tajemnej wiedzy astrologicznej (»Astrolog Bum i dobry diabeł Tot«, 1998). Wymienione opowieści gdańskiej lekarki, łącznie z ostatnim wydanym zbiorkiem »Tajemnica zatopionej wyspy i inne baśnie« (2000), stawiają sobie ambitny cel wyrażenia w konwencji baśniowej problematyki moralnej, mówią o takich wartościach jak odwaga, odpowiedzialność, przyjaźń, wierność, nie uciekają od pytań o sens życia".
[Ewa Monika Pomirska. Panorama twórczości dla dzieci i młodzieży pisarzy Wybrzeża po 1980 roku // W: Literatura Wybrzeża po 1980 roku / pod red. Teresy Arendt i Krystyny Turo. - Pelplin, 2004. - S.74-75]

Od Wilii po Uklę
"»Od Wilii po Uklę« to przedwojenna Wileńszczyzna widziana oczyma dziewczynki z warkoczami. Wzruszający zapis tęsknoty za miejscami, ludźmi, szczęśliwym dzieciństwem i młodością - radosnym czasem, zamkniętym w 1939 roku. (...) Wileńskie fotografie w kolorze sepii (odcień słonecznego brązu wydaje się stworzony dla tamtych stron) zarejestrowały beztroski świat, który za chwilę miał przestać istnieć, ziemię wspomnień, ogrody nieopisanej melancholii, niewysłowionego żalu, smutku nagłej rozłąki. Czule dopełniają piękny język tej książki, podkreślają smak i zapach Kresów, tego »obszaru zbiorowej tęsknoty«. (...) Opisana tu historia stanie się bliska nie tylko tym, co z tamtych stron, także ich potomkom, którzy (...) »choć już nie z Wilna, to jednak z Wilna«. » - Pisząc, myślałam o następnych pokoleniach - wyznała [Autorka] - Żeby wiedziały, gdzie i jak żyliśmy, życiem przecież tak odmiennym od dzisiejszego...«".
[Gabriela Pewińska: Ogród z dzieciństwa // Dziennik Bałtycki. - 2012, nr 3, s. 15]

Do góry | Powrót do wyboru pisarza